Toen de Hertog van Alva op 22 augustus 1567 in de Habsburgse Nederlanden aankwam, waren de zeventien provinciën van Nederland alles behalve blij. De Hertog van Alva voerde met zijn komst een aantal belastingen in en dit leidde tot razende woede bij de verscheidene belastingplichtigen. De Habsburgse Nederlanders wilden namelijk helemaal geen belasting betalen. Door middel van de Nederlandse Opstand (later: de Tachtigjarige Oorlog) konden zij, onder meer, de opgelegde belastingdruk tegengaan. Wat de Nederlandse Opstand mij duidelijk maakt is dat al sinds het bestaan van belasting, men deze probeert te ontwijken (of ontduiken, maar dat is illegaal). Dat onderwerp staat hier centraal. Het onderstaande stuk uit zich over de vraag of men, gezien het uiterst complexe stelsel der belastingen, hedendaags nog belasting kan ontwijken. En zo ja, hoe dan? In het onderstaande zal ik verschillende casussen schetsen hoe men vandaag de dag nog belasting kan ontwijken.
Geregistreerd partnerschap
Stel je voor dat je een woning in eigendom hebt en deze wil je zonder overdrachtsbelasting (van 2% van de waarde van de woning) aan iemand anders overdragen. Hoe ga je dit doen? In het verleden hebben de koper en de verkoper dit geprobeerd door middel van een geregistreerd partnerschap. In de partnerschapsvoorwaarden stond dan dat alleen de woning van de verkoper en een geldbedrag van de koper gezamenlijk eigendom werd. Na één dag geregistreerd te zijn geweest, ontbonden de koper en de verkoper hun partnerschapsovereenkomst, waarbij de woning en het geldbedrag respectievelijk aan de koper en de verkoper werd toebedeeld. In dat geval zegt de wet dat er geen overdrachtsbelasting is verschuldigd. De Hoge Raad heeft hier vandaag de dag een stokje voor gestoken.[1] Er werd immers overwogen dat wel overdrachtsbelasting is verschuldigd indien het geregistreerd partnerschap is aangegaan voor een zo korte periode dat geen praktische betekenis aan het geregistreerd partnerschap toekomt.[2] Kennelijk acht de Hoge Raad de lengte van het geregistreerde partnerschap van uiterst belangrijke waarde. A contrario volgt uit de overweging van de Hoge Raad dat aan het geregistreerde partnerschap wel betekenis toekomt indien deze voldoende lang heeft voortgeduurd. Mijns inziens is een periode van twee maanden al genoeg om te kunnen stellen dat de partners zijn geregistreerd omwille van de liefde en dus dat er wel enige praktische betekenis aan het partnerschap toekomt.[3] Men moet er gewoon voor zorgen dat het niet zo evident is dat de enige bewegingsreden voor het geregistreerde partnerschap belastingontwijking is.
Emigreren
De volgende manier om belasting te ontwijken heeft te maken met aandelenbezit. Voordat hier op in wordt gegaan, zal eerst even het theoretisch kader geschetst moeten worden. Indien men in Nederland meer dan 5% van de aandelen heeft, moet men over de winst die daarmee behaald wordt belasting betalen (25%). Indien de aandelen bijvoorbeeld 50 waard zijn op het moment van verwerving en 100 op het moment dat de aandelen vervreemd worden, moet dus 25% belasting worden betaald over 50 (de waardestijging). Uiteraard wil je dit niet. Maar hoe ga je deze belasting ontwijken? Men kan in dat geval emigreren naar een land dat geen belasting heft over waardevermeerderingen van aandelen. Zo’n toevluchtsoord is bijvoorbeeld België. Als men een gigantische stijging van de waarde van de aandelen voorziet, kan men dus naar België emigreren, met als voordeel dat de 50 van de bovengenoemde casus onbelast blijft. Enkele waardestijgingen die in Nederland zijn ontstaan, voor de emigratie, blijven echter wel belast. Als men in Nederland aandelen verwerft voor 50 en op het moment van emigratie de aandelen 60 waard zijn, blijft 10 (de waardestijging) dus tegen 25% belast. Men hoeft dit echter pas te betalen indien de aandelen daadwerkelijk vervreemd worden. Tot 15 september 2015 was de regeling echter veel coulanter (na 10 jaar geen belasting meer) maar de wetgever heeft de wet desalniettemin aangepast. Al met al kan men even goed belasting ontwijken met deze methode!
Naturalisatie
Een laatste casus die ik hier schets is voor diegenen met rijke ouders. Op het moment dat ouders overlijden, ontvangen in veel gevallen de kinderen de erfenis, waarover belasting betaald moet worden. Dit kan een gigantisch bedrag zijn, die men (natuurlijk) wilt ontwijken. Maar hoe doe je dat dan? Er zijn talloze manieren te verzinnen, maar indien men het overgrote deel van het vermogen tijdens het leven aan de kinderen wilt schenken, zijn er slechts een paar opties. Eén van deze opties is om tien jaar lang niet in Nederland te wonen, waarna de ouder schenkt op het grondgebied van een land waar geen schenkbelasting wordt geheven (zoals België). Het is echter wel heel vervelend om tien jaar lang niet in Nederland te kunnen wonen en daarnaast mag men ook niet overlijden binnen deze periode. Omdat men dit laatste niet in de hand heeft, acht ik een andere strategie van meer waarde. Enige voorwaarde daarbij is echter dat men de Nederlandse nationaliteit moet opgeven. Deze strategie houdt in dat men naar België verhuist, verzoekt om naturalisatie (het verkrijgen van de Belgische nationaliteit) en de Nederlandse nationaliteit opgeeft. Omdat de naturalisatieprocedure minstens 2 jaar duurt, moet men wel enig geduld hebben. Desalniettemin wordt geen schenkbelasting geheven op het moment dat men geen Nederlander maar Belg is en de schenking wordt gedaan op Belgisch grondgebied.
Belastingontwijking mogelijk?
Zoals de lezer wellicht al door heeft, is het ontwijken van belasting lang niet zo eenvoudig. De rechtsprekende en wetgevende macht verzetten zich beide tegen handelingen die de inkomsten van de Nederlandse Staat verminderen. Daarnaast is het wellicht ook ietwat onethisch om de belasting te ontwijken. Dit doet echter niets af aan het feit dat het wel gewoon kan. Of de bovenstaande ontwijkingshandelingen in de toekomst ingeperkt gaan worden blijft een raadsel, maar dat lijkt mij wel het meest voor de hand liggend. Al met al kan evenwel hedendaags worden gesteld dat belastingontwijking kan, en wel onder meer op de manieren zoals hierboven besproken.
[1] BNB 2013/151.
[2] BNB 2013/151, r.o. 3.3.1.
[3] De Hoge Raad oordeelde in BNB 1993/201 dat een periode van 25 dagen, na de opheffing van de beperkte gemeenschap van goederen, voldoende was om de overdrachtsbelasting te ontwijking. De argumentatie was onder meer gebaseerd op het feit dat de belastingwetgever niets heeft geregeld ten aanzien van deze manier van belastingontwijking (en dit is thans nog steeds het geval).