Na een lange aanloop is de grote dag dan eindelijk aangebroken: de Tweede Kamerverkiezingen vinden vandaag plaats. De debatten, flyers, posters en andere vormen van campagne vlogen ons de afgelopen weken om de oren. Na jaren van kabinetten die sneller vielen dan sommige tentamens worden nagekeken, lijkt Nederland toe te zijn aan een nieuw hoofdstuk. In dit artikel blikken we terug op de aanleiding van de verkiezingen en worden een aantal verwachtingen doorgenomen.
Terugblik
Normaal gesproken vinden de Tweede Kamerverkiezingen om de vier jaar plaats. Een uitzondering is het geval waarin het zittende kabinet voortijdig valt, zoals dit jaar. Het kabinet-Schoof viel op 3 juni 2025, nadat PVV-leider Geert Wilders uit de coalitie stapte [1]. Nog diezelfde dag bood Premier Schoof, volgens traditie, het ontslag van zijn kabinet aan bij de koning. Sindsdien is het kabinet demissionair verder gegaan met lopende zaken.
De val van het kabinet is grotendeels het gevolg van het besluit van PVV-leider Geert Wilders om uit de coalitie te stappen [2]. Volgens hem was het noodzakelijk om het hoofdlijnenakkoord, waarin de belangrijkste beleidsvoornemens van de coalitie zijn vastgelegd, aan te passen om grip te krijgen op de migratie. Hierover hield hij op 26 mei van dit jaar een persconferentie waarin hij zijn tienpuntenplan presenteerde. Hoewel zijn coalitiegenoten van de BBB, het NSC en de VVD aanvankelijk welwillend reageerden, waren zij niet bereid om zomaar hun handtekeningen onder dit plan te zetten [3]. Er werd aan verschillende kanten getwijfeld aan de uitvoerbaarheid van de plannen van Wilders. Voor hem was dit genoeg aanleiding om zich, samen met zijn bewindslieden, terug te trekken uit de coalitie.
Volgens Wilders hielden zijn coalitiegenoten zich niet aan de afspraak om het asielbeleid flink aan te scherpen. Zijn collega’s zijn van mening dat niet alle mogelijkheden zijn benut. Zo zou er volgens Dilan Yeşilgöz (VVD) wel ruimte zijn geweest voor een strenger asiel- en migratiebeleid, maar zou zij hebben voorgesteld om het tienpuntenplan van Wilders door het kabinet verder uit te laten werken. Thierry Baudet (FVD) is van mening dat niet het tienpuntenplan het breekpunt is geweest voor de PVV-leider, maar dat hij wellicht bewust het kabinet spaak heeft laten lopen op dit onderwerp.
Sociale media
Sinds 1 oktober 2025 is in Nederland het verbod van politieke advertenties op sociale media platformen zoals Facebook, Google, Instagram en Youtube van kracht. Dit verbod volgde op de EU-verordening 2024/900 [4], die ten doel heeft de transparantie in politieke reclame te vergroten [5]. Het verbod dwong partijen hun strategieën snel aan te passen. In de laatste week vóór het verbod werd nog massaal geïnvesteerd: politieke partijen gaven gezamenlijk meer dan 120.000 euro uit aan advertenties op sociale media [6]. Na het verbod verschoven de campagnes naar traditionele media zoals tv, radio en kranten, en werd er meer ingezet op influencers, podcasts en e-mailcampagnes om jongere doelgroepen te bereiken. Daarnaast werd meer nadruk gelegd op regionale campagnes en persoonlijke ontmoetingen. Partijen zoals het CDA en de BBB richtten zich op lokale evenementen, buurthuizen en markten om direct in contact te komen met potentiële kiezers.
Ondanks het verbod op het adverteren via sociale media zijn veel partijen en politici nog steeds actief op verschillende platforms via hun eigen kanalen in de hoop de jongere kiezers te kunnen bereiken. Hierop worden bijvoorbeeld fragmenten uit debatten of podcasts gedeeld en wordt soms zelfs meegedaan aan TikTok-trends. Zo proberen de partijen op een persoonlijkere en informele manier relevant in de media te blijven. Ondanks dat politieke advertenties niet meer zijn toegestaan op sociale media, zijn de partijen op veel "for-you-pages" nog steeds te vinden.
Verwachtingen
Voor de meest recente Tweede Kamerverkiezingen, die plaatsvonden in 2023, is het opkomstpercentage vastgesteld op 77,7%. Er zijn uiteindelijk ruim 10,4 miljoen stemmen uitgebracht van de 13,4 miljoen kiesgerechtigden [7]. Bij de verkiezingen in 2021 lag de opkomst net iets hoger en werd vastgesteld op 78,7% van de kiesgerechtigden [8]. Sinds de afschaffing van de opkomstplicht in 1970 liggen deze percentages in lijn der verwachting [9]. Ondanks dat de dag nog niet voorbij is, kan voor vandaag een vergelijkbare opkomst worden verwacht.
Wat wél opvallend is: het gebruik van stemhulpen zoals de StemWijzer blijft groeien. Deze online tool koppelt gebruikers aan partijen op basis van dertig stellingen over actuele thema’s. Waar in 2021 in totaal 7,8 miljoen keer gebruik werd gemaakt van de StemWijzer, werd in 2023 een recordaantal vastgesteld van maar liefst 9,1 miljoen keer [10]. Het is nog niet bekend of het record dit jaar verbroken is.
Tot slot
De opvolgende dagen zullen in het teken staan van de verkiezingsuitslag, waarna de spannende periode van de kabinetsformatie zal volgen. Of in het aankomende kabinet de invloeden van de sociale mediacampagnes zichtbaar zijn, en of het kabinet überhaupt succesvol zal zijn, zal de tijd ons moeten leren.
Bronnen
[1] ‘Uitgedund Kabinet Schoof’, via: https://nos.nl/collectie/13996-uitgedund-kabinet-schoof
[2] ‘Kabinet Schoof gevallen, Nederland kan zich gaan opmaken voor verkiezingen’, via: https://www.nu.nl/politiek/6357918/kabinet-schoof-gevallen-nederland-kan-zich-gaan-opmaken-voor-verkiezingen.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
[3] ‘Debat over de val van het kabinet’, via: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/plenaire_verslagen/kamer_in_het_kort/debat-over-de-val-van-het-kabinet
[4] ‘AP wijst partijen op nieuwe regels voor online politieke reclame’, via: https://www.autoriteitpersoonsgegevens.nl/actueel/ap-wijst-politieke-partijen-op-nieuwe-regels-voor-online-politieke-reclame
[5] ‘Politieke advertenties op sociale media toegestaan, maar transparanter’, via: https://europadecentraal.nl/nieuws/politieke-advertenties-op-sociale-media-toegestaan-maar-transparanter/
[6] ‘Politieke partijen gaven vlak voor verbod nog tienduizenden euro’s uit op sociale media’, via: https://nos.nl/collectie/14002/artikel/2586030-politieke-partijen-gaven-vlak-voor-verbod-nog-tienduizenden-euro-s-uit-op-sociale-media
[7] ‘Kiesraad stelt uitslag Tweede Kamerverkiezingen 22 november 2023 vast’, via: https://www.kiesraad.nl/actueel/nieuws/2023/12/01/kiesraad-stelt-uitslag-tweede-kamerverkiezing-22-november-2023-vast
[8] ‘Officiële uitslag Tweede Kamerverkiezingen 17 maart 2021’, via: https://www.kiesraad.nl/actueel/nieuws/2021/03/26/officiele-uitslag-tweede-kamerverkiezing-17-maart-2021
[9] ‘Opkomst bij de Tweedekamerverkiezingen’, via: https://www.parlement.com/opkomst-bij-tweede-kamerverkiezingen
[10] ‘Recordaantal gebruikers voor StemWijzer: 9,1 miljoen’, via: https://prodemos.nl/nieuws/recordaantal-gebruikers-voor-stemwijzer-91-miljoen/