Je kunt op steeds minder plekken contant betalen of geld opnemen. Toch zijn er groepen in de samenleving die volledig afhankelijk zijn van contant geld, en is het belangrijk om in geval van nood altijd terug te kunnen vallen op geld in je portemonnee. Hoe zit het allemaal nou echt en bestaat er misschien een alternatief?
Het is zo makkelijk om direct vanaf je bankrekening te betalen: telefoon bij de kassa houden, en klaar. Geen gedoe met tellen of opnemen. Steeds meer winkels stappen dan ook over op pin-only: veel goedkoper. Toch betaalde 20% van de particulieren vorig jaar nog contant. Daar kunnen veel redenen voor zijn: meer privacy, niet genoeg geld voor een bankrekening of telefoon, of dat hele digitale systeem überhaupt niet begrijpen. Deze mensen zullen niet zo makkelijk overstappen op een bankrekening. En wat te denken van een stroomstoring, waarbij betalen vanaf de bank voor iedereen onmogelijk wordt. Daarom zijn politici op nationaal én Europees niveau bezig met wetgeving om contant geld voor iedereen beschikbaar te houden, waarbij ook het idee van een digitale euro nadrukkelijk wordt meegenomen.
Cijfers en getalle
Tussen 2011 en 2021 is volgens De Nederlandsche Bank (DNB) het aantal contante transacties met 72% gedaald. Ook het aantal geldautomaten is in deze periode met 3.000 stuks afgenomen, wat in 2024 resulteerde in een totaal van slechts 4.916 automaten. Deze automaten waren vanwege de vele plofkraken ook ’s nachts niet meer geopend. Toch was vorig jaar nog 9 op de 10 Nederlanders voorstander van een acceptatieplicht van contant geld. Een paradox - de algemene welwillendheid om biljetten in de portemonnee te dragen, terwijl de kassalades vanuit efficiëntie-oogpunt steeds vaker gesloten bleven. Dit zou een aanleiding kunnen zijn voor nieuwe wetgeving.
Voordelen van contant geld
Niet alleen de publieke opinie, maar ook de daadwerkelijke risico’s van het verval van contant geld maken regelgeving nodig. Volgens de Consumentenbond kostte een betaalrekening in 2024 namelijk minstens €32. En hoewel een digitale rekening de voordelen heeft van minder gemakkelijk op straat beroofd te worden en het moeilijker maken van witwassen, is digitale beroving juist ook een reëel en groeiend gevaar. Verder geeft contant geld inzicht in en grip op de uitgaven, is het de enige optie voor risicogroepen zoals ouderen die niet digitaal vaardig zijn, biedt het privacy en levert het vertrouwen in giraal geld, omdat het getal op de rekening een tastbare zak munten representeert. Ten slotte is het voor alle Nederlanders en Europeanen belangrijk om een terugvaloptie te hebben tijdens een storing of crisis.
De regels
Dit brengt ons bij de vraag hoe het zit met de wetgeving. Op dit moment hebben de belangrijkste financiële spelers in Nederland het Convenant Contant Geld getekend, dat in april 2022 inging en tot uiterlijk 7 april 2027 geldt. Dit regelt vooral de beschikbaarheid van geldautomaten. Het Ministerie van Financiën is bezig met een wetsvoorstel om dit Convenant te vervangen: de Wet Chartaal Betalingsverkeer. Deze wet zal de uitgifte van contant geld en de stortingsmogelijkheid ervan moeten regelen, met onder meer de verplichting van minstens één geldautomaat in een straal van vijf kilometer. Ook is er vorig jaar een amendement in de Tweede Kamer aangenomen dat een acceptatieplicht van contant geld moet regelen, waarbij zakelijke partijen verplicht zijn om bedragen tot €3.000 contant te accepteren. Dit amendement zit echter ook nog in de ontwikkelingsfase. Ten slotte zijn er nog Europese initiatieven tot regulering, die de Nederlandse regels kunnen aanvullen of vervangen. Hoewel alle wetgeving dus vrij nieuw is, wordt er op dit moment hard aan gewerkt.
Alternatieven voor contant geld
Op Europees niveau ligt er een andere geldvorm klaar om de contante munt aan te vullen: de digitale euro. Deze heeft dezelfde eigenschappen als de contante versie, maar dan op de telefoon. Het gaat ook om een publieke geldvorm: niet de bank, maar de Europese Centrale Bank (ECB) beheert het geld en geeft het uit. Dit waarborgt de privacy. Het geld kan worden opgeslagen op een speciale rekening of in een digitale portemonnee, en kan op de telefoon gepind en opgenomen worden. De digitale euro moet echter wel nog goedgekeurd worden door de Europese politiek en zal er naar alle waarschijnlijkheid niet eerder dan 2030 beschikbaar zijn. Toch wordt de kans van slagen vergroot door de actieve houding van de ECB en het feit dat een aantal big tech-bedrijven bezig zijn met het opzetten van hun eigen valuta: Europa wil de macht van deze bedrijven graag beperkt houden.
Conclusie
Met het dalende gebruik van contant geld maar het blijvende belang van de mogelijkheid om het te kunnen gebruiken, is wetgeving al met al essentieel. Het is dus goed dat zowel Nederland als Europa bezig zijn om deze te ontwikkelen. De optie van de digitale euro lijkt verder een veelbelovend alternatief, dat veel voordelen biedt en de optie van publiek geld weer populairder kan maken. Hoewel de toekomst van contant geld dus niet al te best leek, verandert wetgeving op Nederlands en Europees niveau de koers van grimmig naar zonneklaar.
Verder lezen: Contant geld in Nederland in grafieken: https://www.dnb.nl/media/zu2pby4d/web_136099_fs_betalen_kassa_v4.pdf
Bronnen
https://www.consumentenbond.nl/betaalrekening/contant-geld
https://www.dnb.nl/media/pu4h320c/convenant-contant-geld-april-2022.pdf
https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2025/03/25/wet-garandeert-toekomst-van-contant-geld
https://www.taxence.nl/nieuws/voortgang-acceptatieplicht-contant-geld/
https://www.bank.nl/onderzoeken/9-op-de-10-nederlanders-contant-geld-moet-blijven/
https://www.consumentenbond.nl/betaalrekening/de-digitale-euro
https://www.dnb.nl/innovatie-in-betalen-en-bankieren/digitale-euro-wat-waarom-en-hoe/