Europa bevindt zich evident op een keerpunt. Terwijl de wereld steeds complexer wordt, de dreigingen toenemen en de vraag naar militaire cohesie in Europa zich als een olievlek weet uit te breiden, wordt het des te essentiëler dat Europa zijn defensie serieus neemt. De oorlog in Oekraïne heeft de afgelopen jaren veel losgemaakt. Daarnaast heeft de huidige president van de VS, Donald Trump, de noodzaak van een krachtige NAVO-defensiecapaciteit stevig benadrukt. Zo kunnen Europese landen niet langer louter rekenen op zijn bescherming. De tijd is aangebroken om na te denken over de invulling van een gezamenlijke, robuuste defensie. Maar hoe moet deze gefinancierd worden? En wat zeggen de leiders van Europa over dit onderwerp?
Oorsprong van het debat
Het huidige debat over de Europese defensiebegroting wordt gedreven door de directe impact van de oorlog in Oekraïne, die de kwetsbaarheid van Europa aan het licht heeft gebracht. Deze oorlog heeft de aandacht gevestigd op de noodzaak om militaire middelen te versterken, zowel in reactie op de geopolitieke situatie als ter voorbereiding op mogelijke toekomstige dreigingen. De dramatische verschuiving in de Europese defensieplannen heeft ook alles te maken met de oorlog in Oekraïne en is versneld door het conflict tussen Donald Trump en Zelensky. De huidige president van Oekraïne stelde hierbij de standvastigheid van de VS ter discussie. Zijn scherpe woorden over de onbereidwilligheid van westerse landen om de nodige militaire steun te leveren, en zijn dreigementen jegens de VS hebben de Europese leiders gedwongen zich te herbezinnen op hun verantwoordelijkheid.
Perspectief van de NAVO en van Europese leiders
De Nederlandse-premier Mark Rutte heeft de noodzaak van meer investeringen in de Europese defensiebegroting onderschreven, met als argument dat Nederland in nauwe samenwerking met andere Europese landen de verdediging moet versterken. Mark Rutte pleitte als premier voor een defensie-uitgave van 2%. Nu hij secretaris-generaal van de NAVO is, waarschuwt hij dat NAVO-landen mogelijk richting de 3,7% van hun BBP aan defensie moeten besteden om aan de militaire doelen te voldoen. Niet enkel Europa zal dus van de verhoging profiteren, want de VS kunnen met dit beleid defensie-uitgaven verminderen en inkomsten vergroten. Dit strookt met het huidige import- en exportbeleid van de VS.
Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, benadrukt dat de EU haar strategische autonomie moet vergroten. Ze stelt dat de EU zich niet langer afhankelijk kan maken van de VS voor haar bescherming. “De EU moet investeren in haar eigen capaciteiten om zichzelf te verdedigen,” zei ze in een recent interview. De recente aankondiging van Nederland om zijn defensiebudget te verhogen is dan ook een direct gevolg van de verschuiving in de geopolitieke situatie en van de groeiende druk van het publiek en andere EU-landen. De premier van Duitsland, Olaf Scholz, heeft hetzelfde standpunt ingenomen, waarin hij pleitte voor een “gezamenlijke Europese veiligheid” en verhoogde defensie-uitgaven om op gelijke voet met de VS en China te kunnen opereren. De Franse president Emmanuel Macron heeft het belang van strategische autonomie herhaald, wat inhoudt dat de EU in staat moet zijn om in haar eigen defensiebehoeften te voorzien zonder afhankelijk te zijn van derden.
In Groot-Brittannië is er enig debat, vooral na de brexit, maar huidig premier van Groot-Brittannië, Rishi Sunak, heeft aangegeven dat het Verenigd Koninkrijk wil blijven samenwerken met de EU op defensiegebied, hoewel het land buiten de EU zal blijven. De nadruk ligt op een versterkte samenwerking zonder de politieke integratie van voorheen.
Nederlands politiek perspectief
De politieke dynamiek in Nederland speelt ook een belangrijke rol in de discussie. Het idee van NSC, dat wordt gepromoot door partijen zoals Volt en D66, heeft als doel om Nederland meer op Europese samenwerking te richten, inclusief op defensiegebied. Dit gebeurt echter zonder nieuwe Europese schulden. Wel is NSC tegen een Europees leger en wil de partij dat Europese landen minimaal 2% van hun BBP aan defensie besteden, naast het pleidooi van de partij voor herprioritering van bestaande EU-middelen, zoals het coronaherstelfonds, om defensie te versterken. Het argument hiervoor is dat Nederland zich niet kan veroorloven de lasten van Europese veiligheid alleen te dragen, gezien de mondiale onzekerheid. Partijen zoals de PVV en GroenLinks uiten echter bezorgdheid over de verhoging van het defensiebudget. De PVV waarschuwt voor een te hoge belastingdruk, terwijl GroenLinks vreest dat de militaire uitgaven stijgen.
Effectiviteit van de plannen
De verhoogde Europese defensiebegroting zal ongetwijfeld een belangrijke stap zijn in het versterken van de gezamenlijke veiligheid en autonomie van Europa. Het is echter belangrijk om realistisch te blijven over de impact van deze verhoging. De verwachtingen zijn dat de vergroting van de begroting Europa in staat zal stellen beter te reageren op actuele dreigingen, maar de effectiviteit zal afhangen van hoe efficiënt de middelen worden ingezet en van de mate waarin landen daadwerkelijk bereid zijn om hun verplichtingen na te komen. Hoewel een grotere defensiebegroting een versterking van de Europese positie kan betekenen, zal deze alleen impact hebben als er ook een strategische, gecoördineerde aanpak komt die verder gaat dan enkel het verhogen van het budget. De kans is groot dat dit proces geleidelijk zal verlopen, waarbij het succes afhankelijk is van de politieke wil en samenwerking tussen de lidstatenDe versterking van de Europese defensie is geen luxe, maar of de huidige aanpak effectief zal zijn, zal de toekomst uitwijzen. De versterking zal in elk geval niet alleen de veiligheid van Europa veranderen, maar ook de internationale invloed van de EU.
Bronnen:
https://europa.partijnieuwsociaalcontract.nl/plannen/vrede-veiligheid?utm_source=chatgpt.com
https://www.rd.nl/a/1098074-pvv-staat-onder-voorwaarden-open-voor-meer-geld-voor-defensie