Donald Trump is terug als president van de Verenigde Staten. Zijn tweede termijn belooft opnieuw te worden gekenmerkt door controversiële uitspraken, ingrijpend beleid en omstreden hervormingen. Bij de verkiezingen in november behaalde Trump niet alleen een meerderheid in het kiescollege, maar ook, voor het eerst in 20 jaar voor een Republikeinse kandidaat, de zogeheten ‘popular vote’: de directe volksstem. Met 49,81% van de stemmen versloeg Trump zijn Democratische tegenstander Harris, die 48,34% behaalde. Dit markeert een belangrijk verschil met 2016, toen Trump het presidentschap won zonder een meerderheid van de populaire stemmen te hebben.
In een hypothetische verkiezing in Nederland zou Trump nauwelijks kans hebben gehad. Uit peilingen blijkt dat maar liefst 69% van de Nederlandse kiezers op Harris zou stemmen, terwijl slechts 11% Trump zou steunen. Dit laat niet alleen de culturele en politieke verschillen tussen beide landen zien, maar ook de mate van controverse die Trump wereldwijd oproept. Controverse die duidelijk zichtbaar was rondom zijn inauguratie. In dit artikel richt ik me op twee opvallende thema’s die nu al het begin van zijn presidentschap kenmerken: het vertrek van de Verenigde Staten uit de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de terugkeer van TikTok, geplaatst in een bredere context.
Uit de Wereldgezondheidsorganisatie
“De WHO heeft ons opgelicht. Iedereen licht de Verenigde Staten op. Dat gaat niet meer gebeuren”. Met die woorden tekende president Trump het decreet om uit de WHO te stappen. De VS is sinds de oprichting in 1984 lid van de WHO. De organisatie bestaat om op internationaal vlak de gezondheid van de wereldbevolking te verbeteren en om snel en gecoördineerd te werk te gaan tijdens een gezondheidscrisis. Zo ook tijdens de corona-uitbraak, waar de WHO richtlijnen opstelde, adviseerde over quarantainemaatregelen en de distributie van vaccins coördineerde.
Toch werd de WHO snel doelwit van kritiek, vooral van Trump, die tijdens de uitbraak van corona in 2020 nog president was. Hij beschuldigde de WHO onder andere van het helpen van China om de herkomst van corona te verbergen, iets wat de WHO altijd heeft ontkend. Tijdens zijn presidentschap zette Trump al stappen om uit de WHO te stappen, maar Biden maakte dit bij zijn presidentsaantreden gelijk ongedaan.
Nu, vier jaar later, stapt Trump dus alsnog uit de WHO. Dit besluit heeft grote gevolgen voor de WHO, die bijna een vijfde van zijn jaarlijkse budget verliest door het vertrek van de VS. Daarnaast heeft dit aanzienlijke gevolgen voor de wereldwijde gezondheid: nieuwe virussen die in de VS opduiken worden niet langer door de WHO gemonitord, er is minder financiering beschikbaar voor vaccins, en de VS loopt het risico een informatieachterstand op te lopen bij toekomstige uitbraken. Er is nog een mogelijkheid dat het Congres dit besluit blokkeert, omdat de WHO een opzegtermijn van twaalf maanden heeft, al is die kans erg klein.
Tiktok
Sociale-mediaplatform TikTok staat ook alweer volop in de schijnwerpers. Vlak voor het aantreden van president Trump verbood Biden het platform, maar Trump heeft dit verbod direct opgeschort met 75 dagen. Hij eist dat TikTok’s moederbedrijf ByteDance de helft van het bedrijf overdraagt aan Amerikaanse partijen, zonder betaling. Volgens Trump zou ByteDance hier zelf belang bij hebben. Al langere tijd is er sprake van een mogelijk verbod op TikTok, aangezien Amerikaanse inlichtingendiensten TikTok al jaren een gevaar noemen voor de nationale veiligheid. Daarom was Trump tijdens zijn eerste termijn ook voorstander van het verbod op TikTok, een standpunt dat Biden later overnam. Maar waarom lijkt Trump nu ineens het behoud van TikTok te willen? De sleutel ligt in politieke invloed.
Trump heeft een deel van zijn stemmers te danken aan TikTok en de dag voor zijn inauguratie prees hij de rol van het platform in zijn verkiezingswinst. Diezelfde dag werd TikTok verbannen in de VS, en hoewel Trump toen nog geen president was, stond er in een melding zodra je de app opende: “We zijn dankbaar dat president Trump heeft aangegeven met ons samen te werken voor een oplossing”. Een dag later, toen Trump officieel president was en de app dus weer beschikbaar was, kregen de gebruikers een melding dat de app weer te gebruiken was “als gevolg van de inzet van president Trump”. Amerikaanse congreslid Alexandria Ocasio-Cortez reageerde verontrust: "Jullie moeten begrijpen wat dit betekent (..) bedrijven noemen in een reactie op overheidsbeleid politici nóóit bij naam”. Haar opmerking wijst op een groeiende angst voor politieke beïnvloeding binnen sociale media, een zorg die steeds vaker wordt geuit en die gezien de gebeurtenissen rondom TikTok allerminst ongegrond is.
Elon Musk, nu minister van Overheidsefficiëntie, blijft de eigenaar van platform X en heeft daarmee directe controle over informatieverspreiding, en het versterken en onderdrukken van stemmen. Daarnaast heeft Meta kort na de inauguratie van president Trump aangekondigd te stoppen met het fact-checkprogramma in de Verenigde Staten op Facebook en Instagram, een stap die velen zien als een poging om de banden met de nieuwe regering te versterken. Opmerkelijk genoeg volgden op de dag van de inauguratie talloze gebruikers automatisch Trump en vice-president Vance op sociale media, zelfs nadat ze hen eerder hadden ontvolgd. Ook werden pro-Democratische zoektermen zoals hashtag Harris, Obama en Democrat tijdelijk geblokkeerd op Instagram. Meta verklaarde dat beide voorvallen op technische fouten berustten, maar de timing roept vragen op.
Sociale media zijn nog nooit zo belangrijk geweest in hoe mensen hun informatie ontvangen, en nu blijkt dat de grens tussen technologiebedrijven en politiek steeds vager wordt, is het belangrijker dan ooit om de invloed van deze platformen nauwlettend te volgen.
Conclusie
Dit laat maar zien: Trump zit duidelijk niet stil. Verdere controverse rondom Trumps aantreden is dat hij een decreet tekende om burgerschap via geboorterecht van kinderen van migranten te beëindigen, hij het leren over diversiteit op scholen wil afschaffen, hij zich opnieuw gaat terugtrekken uit het Klimaatakkoord van Parijs, hij maar liefst twee dagen na zijn aantreden 160 medewerkers van de National Security Council ontsloeg , en ga zo maar door. Dat dit een enorme invloed heeft buiten de grenzen van de VS mag duidelijk zijn. Trump zit niet stil, wij toch ook niet?
Bronnen:
https://www.presidency.ucsb.edu/statistics/elections/2024
https://www.reuters.com/technology/tiktok-goes-dark-us-users-trump-says-save-tiktok-2025-01-19/
https://www.volkskrant.nl/tech/heel-even-ging-tiktok-in-de-vs-op-zwart-nu-redt-trump-het-platform-maar-tegen-een-prijs~b47e0f99/