‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.’ Zo luidt het welbekende artikel 1 uit de Grondwet. Het artikel wordt zeer belangrijk geacht aangezien het een belangrijke basis vormt voor de bestrijding van discriminatie in Nederland, wat bevorderlijk werkt voor een gelijke werking van eenieder, oftewel het gelijkheidsbeginsel. Toch hoeft er niet altijd sprake te zijn van een gelijke behandeling. Denk bijvoorbeeld aan de situatie waarin je een bepaalde studie gevolgd moet hebben om een beroep te kunnen uitoefenen. Echter, je mag geen onderscheid maken op grond van bijvoorbeeld godsdienst en geslacht.
Het wetsvoorstel
Afgelopen jaren is het artikel veel besproken geweest. Dit komt omdat er een wetsvoorstel aanhangig is gemaakt door Boris van der Ham (D66), Naïma Azough (GroenLinks) en Anja Timmer (PvdA) om de discriminatiegronden van het artikel uit te breiden. In 2010 is via een nota van wijziging de formulering aangepast van het artikel. In het eerste artikel van de Grondwet staan gronden vermeld op basis waarvan men niet gediscrimineerd mag worden. Met de beoogde uitbreiding zal een verbod op discriminatie vanwege handicap en seksuele gerichtheid expliciet aan het artikel worden toegevoegd. Dit betekent dat deze niet meer zullen vallen onder de formulering ‘of op welke grond dan ook’. Het wetsvoorstel werd op 30 juni 2020 in de eerst lezing in de Tweede Kamer aangenomen en op 9 februari 2021 stemde ook de Eerste kamer in. Aangezien het om een wijziging van de Grondwet gaat, geldt er een extra zware procedure. Het parlement dient namelijk twee keer goedkeuring te geven over een dergelijk voorstel. Voor de Tweede Kamer geldt zelfs dat dit in twee verschillende samenstellingen dient te geschieden. Deze verzwaarde herzieningsprocedure geldt omdat de Grondwet de belangrijkste uitgangspunten voor de inrichting van de vorm van ons staatsbestuur bevat. Daarnaast moet minstens tweederde van de Kamerleden akkoord gaan. Vervolgens heeft op 15 maart 2022 de Tweede Kamer met grote meerderheid ingestemd met het wetsvoorstel voor uitbreiding van artikel 1 van de Grondwet met de grondslag handicap. Ook zal hierdoor de seksuele gerichtheid worden toegevoegd aan artikel 1.
VN-verdrag Handicap
Internationaal is, sinds 2016, het VN-verdrag Handicap van kracht. In dit verdrag staat wat Nederland moet doen om mensen met een handicap een betere positie te geven in de samenleving. Ondanks het bestaan van dit verdrag, worden nog steeds mensen met een beperking vaak belemmerd om volwaardig deel te kunnen nemen aan de maatschappij. Van der Ham benadrukt dat ieder individu gelijke kansen moet hebben. “Gehandicapten hebben zowel juridisch als in het dagelijks leven nog te kampen met hindernissen en vooroordelen.” Azough vult aan: “Mensen met een handicap hebben lang niet altijd toegang tot het openbaar vervoer en onderwijsinstellingen.” Door de grondslag handicap toe te voegen aan artikel 1 van de Grondwet ontstaat er een belangrijke stimulans voor de wetgever om de positie van gehandicapten te blijven verbeteren en versterken.
Homo-emancipatie
Nederland is niet langer onderdeel van de top tien van Europese landen die het best garant staan voor de rechten van de lhbti+ gemeenschap. Belangenorganisatie COC, Cultuur- en Ontspannings Centrum, vindt dat dit beter kan. Zij zijn ook erg tevreden met de stappen die gezet worden in het parlement. De indieners van het wetsvoorstel zien het toevoegen van de grond ‘seksuele geaardheid’ aan artikel 1 van de Grondwet als een waardevolle steun op een 30 jaar lang durende homo-emancipatie. Timmer: “Iedereen verdient een eerlijke kans om wat van zijn of haar leven te maken. Daarom moeten we achterstand en discriminatie bestrijden en emancipatie bevorderen.” Azough: “Homo’s en lesbiennes ondervinden helaas zelf aan den lijve dat gelijke behandeling nog elke dag moet worden bevochten, en niet vanzelfsprekend is.” Van der Ham: “Opname in artikel 1 is ook een waarborg voor de toekomst dat gelijke behandeling van hetero’s en homo’s een fundamentele Nederlandse norm en waarde is en blijft”.
Volgende stap: Eerste Kamer
Aangezien het gaat om een wijziging van de Grondwet, dient het wetsvoorstel nog één keer langs de Eerste Kamer te gaan. De stemming over het wetsvoorstel in de Eerste Kamer is de laatste stap in een jarenlang traject.
Bronnen
Uitbreiding non-discriminatiegronden – Nederlandse Grondwet (denederlandsegrondwet.nl)
D66 – Uitbreiding artikel 1 Grondwet belangrijke stap dichterbij
Debat over uitbreiding artikel 1 van de Grondwet | Tweede Kamer der Staten-Generaal
Herziening van de Grondwet | Grondwet en Statuut | Rijksoverheid.nl
VN-verdrag Handicap | Rechten van mensen met een beperking | Rijksoverheid.nl
Waarom moeten seksuele rechten eigenlijk in de Grondwet? – OneWorld