Een populair drankje onder studenten gaat per 1 januari 2024 omhoog in prijs. Het kabinet gaat namelijk vanaf dat moment de verbruiksbelasting op ‘limonade’ verhogen. Hieronder valt ook de plantaardige melk die onder andere gebruikt wordt in de zogenaamde ‘haver cappuccinos’, beter bekend als de ‘havercappu’. Vanuit verschillende hoeken, waaronder jongeren, is al kritiek gekomen op deze belastingverhoging. Toch zal deze er echt komen, en de stijging zal niet meevallen.
Verbruiksbelasting
De specifieke verbruiksbelasting heeft een korte geschiedenis en werd voor het eerst op 1 januari 1993 ingevoerd op vrijwel alle alcoholvrije dranken. De categorieën die hieronder vallen zijn onder andere vruchten- en groentesap, limonade en mineraalwater. Onder limonade wordt verstaan: dranken die alcoholvrij zijn en niet vallen onder vruchten- en groentesap of mineraalwater. Iedere soort frisdrank behoort daarom tot deze categorie.
Zowel de dierlijke melksoorten als de plantaardige melkvervangers zijn tot nu toe altijd uitgesloten van deze belasting. Zuivel wordt namelijk gezien als een eerste levensbehoefte. Wat de dierlijke variant betreft gaat dat in de nabije toekomst nog niet veranderen. Tevens zal, om gezond gedrag aan te moedigen, per 2024 op mineraalwater geen verbruiksbelasting meer geheven worden. Echter, plantaardige alternatieven van melk vallen wel onder de zogenoemde ‘limonadebelasting’. Zelfs als er geen suikers zijn toegevoegd aan de melkvervanger gaat deze extra belasting toch geheven worden. Waar wel een uitzondering voor wordt gemaakt is chocolademelk, aangezien dat wordt gemaakt met dierlijke zuivel. Het kabinet beoogt met deze belasting onder andere om de consumptie van suiker in frisdrank zoveel mogelijk te verminderen. Door het verhogen van de prijs van ongezonde drankjes zal volgens het kabinet sneller voor een gezonder alternatief worden gekozen.
Kamervragen
Toch is niet iedere partij voorstander van deze maatregel. De Partij van de Dieren stelt dat het niet vanzelfsprekend is om melkvervangers als ongezond aan te merken. Om die reden heeft de partij Kamervragen over dit besluit ingediend. Marianne Thieme, oprichter van de partij, heeft het besluit zelfs ‘krankzinnig’ genoemd op Twitter. Dierlijke zuiveldranken zouden volgens haar niet gezonder zijn dan plantaardige vervangers. Bovendien zouden mensen die een intolerantie hebben voor lactose of die veganistisch zijn afhankelijk zijn van de plantaardige varianten, waardoor zij niet voor de goedkopere dierlijke variant kunnen kiezen. De partij vindt het nochtans onlogisch om deze dranken, die doorgaans niet eens toegevoegde suikers bevatten, als ‘limonade’ te bestempelen.
Op de Kamervragen kwam een duidelijk antwoord van Maarten van Ooijen, de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Zo schrijft hij dat het kabinet deze beslissing heeft genomen om de staatskas te spekken. ‘Deze verhoging heeft als primair doel meer belastinginkomsten op te halen’. Onder de toekomstige regeling gaat de belasting omhoog van €17,30 naar €26,13 per 100 liter frisdrank.
Schijf van Vijf
Betreffende de inhoudelijke argumenten van de Kamervragen benoemt Van Ooijen de Schijf van Vijf als tegenargument. ‘Het kabinet houdt de Schijf van Vijf aan als referentie voor een voedingspatroon dat goed is voor mens en planeet,’ stelt Van Ooijen, ‘In 2015 heeft de Gezondheidsraad de Richtlijnen Goede Voeding uitgebracht. Een van de richtlijnen is: ‘Neem enkele porties zuivel per dag, waaronder melk of yoghurt.’ Volgens hem dus geen uitzondering voor havermelk, maar wel een flinke prijsstijging.
Het daadwerkelijke effect van de Schijf van Vijf is lastig te bepalen, mede omdat de adviezen incidenteel worden aangepast. In 2020 publiceerde het RIVM een onderzoek waarin een vergelijking plaatsvond tussen de Nederlandse eetpatronen tussen 2012 en 2016 en de aanbevelingen die voortkomen uit de Schijf van Vijf. Dit was een erg uitgebreid onderzoek, maar concluderend blijkt dat de meeste Nederlanders zich niet aan de richtlijnen houden wat hun voeding betreft. Dit weerlegt het argument van Van Ooijen.
Hoop
Toch is er nog hoop voor liefhebbers van plantaardige melk. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft laten weten dat er onderzoeken lopen naar eventuele wijzigingen van de wet: ‘Het vertrekpunt voor de grondslag is alle alcoholvrije dranken en hun suikergehalte. Ook zuiveldranken met toegevoegde suikers worden in dit kader bezien.’ Sojadranken die overeenkomen met melkproducten qua eiwit- en vetgehalte komen in aanmerking voor een uitzondering op de regel, naast dierlijke zuivelproducten. Of dat daadwerkelijk gebeurt zal nog moeten blijken. Voor nu kan nog minimaal een half jaar zorgeloos worden genoten van de heerlijke ‘havercappu’s’.
Bronnen
https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2020-0082.pdf
https://www.ad.nl/amsterdam/havermelk-wordt-duurder-door-limonadebelasting~a8a2f8df/
https://www.jan-magazine.nl/lifestyle/a43491422/havermelk-duurder/