Fatbikes sneller dan het recht
Afgelopen zomer werd de regio Haarlem geteisterd door de zogenoemde fatbike bendes. Dit waren groepen jongeren op fatbikes die voor overlast zorgden. De overlast bestond uit intimidatie, bedreiging en soms zelfs mishandeling. Fatbikes zijn elektrische fietsen met dikkere banden. Vaak is handhaving op deze bendes erg moeilijk, omdat er weinig regels rondom deze nieuwe voertuigen zijn. Ook zijn de jongeren snel en wendbaar, waardoor ze moeilijk aan te houden zijn. Het lijkt erop dat technologische ontwikkelingen sneller gaan dan dat daar beleid op gemaakt kan worden.
Overlast en gevaar
De fatbikes zijn vooral populair onder kinderen en tieners. Met nauwelijks trappen bereiken de fietsen hoge snelheden. De meeste jongeren kunnen gevaren minder goed inschatten en zijn zich niet bewust van de ongevallen die ze kunnen veroorzaken. Het risico op ongelukken neemt ook toe, omdat de snelheden van gebruikers op het fietspad erg verschillen. Het verhoogde risico op ongelukken is te zien aan onder andere het toenemende aantal fietsongelukken. Door de verhoogde snelheid zijn de ongelukken ook vaak ernstiger. In de afgelopen 10 jaar is er een stijging geweest van bijna 30%. Hierdoor is de angst bij andere fietspad-gebruikers toegenomen waardoor zij niet meer durven te fietsen of afstappen als er fatbikes langskomen.
De snelle wendbare fatbikes worden ook gebruikt in het criminele circuit. Veelal tieners komen in groepen samen en plegen delicten op de fatbikes. Doordat de fietsen erg snel zijn, is handhaving voor de politie moeilijk. De daders hebben ook geen angst voor de politie. Slachtoffers zijn vaak leeftijdsgenoten van de daders of toevallige voorbijgangers. De overlast bestaat dikwijls uit intimidatie door het uitschelden van mensen. Daarnaast zijn er gevallen dat de groep iemand omsingeld en dan beroofd met als gevolg dat mensen angstiger worden om daarna ’s avonds laat over straat te gaan. Een voorbeeld van een werkwijze voor diefstal is dat als mensen hun telefoon in de hand houden op de fiets, de daders daarnaast gaan rijden, de telefoon afpakken en er weer snel vandoor gaan.
Binnen de groep wordt vooral gecommuniceerd via het socialmediaplatform Snapchat. Dit komt grotendeels doordat berichten zichzelf na enkele tijd weer verwijderen en Snapchat daardoor als een veiligere optie wordt gezien dan bijvoorbeeld Whatsapp. De groep gebruikt social media om slachtoffers uit te zoeken en roept elkaar vervolgens via hun Snapchat-groep op te verzamelen en tot actie over te gaan.
Huidige regels rondom fatbikes
Momenteel worden er voor elektrische fietsen dezelfde regels gehandhaafd als voor normale fietsen. Voor gebruik van de fatbike is dus geen kenteken, rijbewijs, helm of minimumleeftijd nodig. Wel mogen de fatbikes niet harder dan 25 km/h en mag de motor maximaal een vermogen hebben van 250 watt. Gebruik van mobiel en/of verdovende middelen zoals alcohol zijn niet toegestaan. Regelmatig worden fatbikes opgevoerd. In dat geval is iemand niet verzekerd als er wat gebeurd of moet je de fatbike laten keuren als bijvoorbeeld een bromfiets.
Vraag om hulp vanuit gemeenten
Nu het fietsverkeer chaotischer is geworden en de onveiligheid toeneemt, heeft gemeente Amsterdam samen met andere gemeenten de minister van Infrastructuur en Waterstaat om maatregelen gevraagd. De belangrijkste maatregelen om het opvoeren van e-bikes tegen te gaan waar om gevraagd werd, zijn het instellen van een minimumleeftijd en een landelijk verbod op de verkoop van opvoersetjes. Nu is het opvoeren van een elektrische fiets namelijk niet verboden. Het ministerie doet op dit moment al onderzoek naar beleidsmaatregelen om het opvoeren van e-bikes te stoppen. Dit onderzoek is gestart naar aanleiding van eerdere moties van de Tweede Kamer. Toch zal het nog even duren voordat er nieuwe regelgeving is ingevoerd.
Mogelijkheden op dit moment
In de tussentijd kunnen gemeenten wel zelf al een paar stappen ondernemen. Zo kan de politie boetes uitdelen bij overtredingen met opgevoerde e-bikes. Na meerdere overtredingen mag de politie de e-bike ook in beslag nemen en vernietigen. Een opgevoerde elektrische fiets, zoals een fatbike, mag namelijk niet rijden op de openbare weg. De politie kan daarom hierop al handhaven. Wel kan de politie maar een beperkt aantal uren handhaven op het verkeer. Gemeente Amsterdam wenst daarom dat boa’s ook mogen handhaven bij lichte verkeersovertredingen. Daarnaast wil de gemeente Amsterdam inzetten op het actief stimuleren om mensen een helm te laten dragen op vrijwillige basis. Een helmplicht heeft volgens wethouder Van der Horst geen positieve werking, omdat dit ervoor zorgt dat mensen minder snel zullen fietsen en dus de gezondheid negatief beïnvloed wordt. Verder worden ouders geïnformeerd over de regels en risico’s van de e-bikes via scholen en zullen er voorlichtingen gegeven worden aan leerlingen.
Naast het gegeven dat regelgeving rondom e-bikes kan zorgen voor een afname van overlast door fatbike bendes, worden er ook maatregelen ingezet om de bendes en hun leden zelf aan te pakken. Zo probeert de politie de zwaarste probleemjongeren te traceren en aan te pakken. Ook wordt er meer handhaving ingezet op zogeheten hotspots, waar de jongeren vaak samenkomen.
Conclusie
Er is een dringende behoefte aan beleid voor e-bikes en dan specifiek voor de fatbikes. Door de snelle opkomst en populariteit van de fatbikes zijn hier nog geen passende regels en beleid voor. Afgelopen jaren zijn de gevaren steeds duidelijker geworden en is de vraag naar beleid toegenomen, zeker omdat veel van de gebruikers van de fatbikes jongeren zijn die de risico’s niet goed kunnen inschatten. De maatregelen zullen ook helpen tegen de groepen jongeren die overlast plegen op fatbikes, de zogenoemde fatbike bendes. Zal de komende regelgeving met nieuwe passende maatregelen de technologische ontwikkelingen kunnen bijhouden? Of zullen er dan alweer nieuwe voertuigen op de markt zijn die net buiten de wet vallen?
Bronnen:
https://nos.nl/artikel/2424819-steeds-meer-fietsongelukken-met-ernstig-letsel-tot-gevolg
https://www.amsterdam.nl/nieuws/nieuwsoverzicht/maatregelen-overlast-fatbikes/